සබරගමුව මහ සමන් දේවාලයේ දළදා මැදුර
සමන් දේවාලයේ යන එන ගොඩක් දෙනෙක්ට කවදාවත් අමතක කරන්න බැරි තැනක් තමයි සමන් දේවාලයේ පිහිටලා තියෙන බුදු මැදුර . ඊසාන දිශාවට මුහුණලා නිර්මාණය කරලා තියෙන සමන් දේවාලයේ ප්‍රධාන දොරෙන් ඇතුළු උනාට පස්සේ අපිට හමුවෙන්නේ ඉස්සෙල්ලම දිග්ගෙය . මේ දිග්ගෙය ඔස්සේ ඉස්සරහට අඩි කීපයක් ගියාට පස්සේ දකුණු පැත්තට තියෙන දොරටුවෙන් එළියට ආවම මේ බුදු මැදුරට අපිට යන්න පුළුවන් .
වැඩිය ලොකු නැති උනාට බුදු මැදුර කොච්චර ඓතිහාසික දෙයක්ද කියලා කියන්න ඕන නිසා තමයි අද මම මේ ලිපිය ලියන්න කල්පනා කලේ . 1505 නොවැම්බර් මාසයේ දහනව වෙනිදා තමයි පරංගි ලංකාවට ගොඩබැස්සේ . මේ වෙනකොට ලංකාවේ රජකම් කරේ ධර්මපරාක්‍රමභාහු රජතුමා . ඒ කෝට්ටේ රාජධානියේ . ධර්මපරාක්‍රමභාහු රජතුමාට පස්සේ කෝට්ටේ රාජධානියේ රජ වෙන්නේ හත්වෙනි විජයභාහු රජතුමා . ඒත් මෙතුමා රාජද්‍රෝහීන්ගේ කුමන්ත්‍රණයකට අහුවෙලා අකාලයේ මියයනවා . මින් පස්සේ ලංකාවේ සිංහාසනය ආයෙත් අස්ථාවර තත්ත්වයට පත් වෙනවා . හත්වෙනි බුවනෙකභාහු රජතුමාගේ ළමයි වෙච්ච අටවෙනි බුවනෙකභාහු කෝට්ටේ රජ උනා . මායාදුන්නේ සීතාවක රජ උනා . රයිගම් බණ්ඩාර පස්වලල්ලවිට කෝරලයේත් රජ උනා . මේ අටවෙනි බුවනෙකබාහු රජ තුමාට පුතාලා හිටියේ නැහැ . මේ නිසා අවසානයේ එතුමාගේ මුණුබුරෙක් වෙච්ච වීදියබණ්ඩාර කුමාරයාගේ පුත් ධර්මපාල කුමාරයා කෝට්ටේ සිංහාසනයේ හිමිකම ලබාගන්නවා .
ලබා ගන්නවා කිව්වට ඉතින් ලබා ගන්නවාම නෙවෙයි . බලෙන් ලබා දුන්නා . කුමන්ත්‍රණ රහස් සාකච්චා වගේ දේවල් වල ප්‍රතිපලයක් හැටියට ධර්මපාල කුමාරයා රජ උනා . ඉතාම අඩුවයසින් ලංකාවේ රජඋණු මෙතුමා තමාට තියෙන තර්ජන හා තමාගේ දුර්වලත්වය නිසා පරංගි තමන්ගේ හිතවතුන් බවට පත් කරගෙන කතෝලික ආගම වැළඳගත්තා . එහෙම වෙලා දොන් ජුවන් ධර්මපාල කියලා බෞතීස්ම ලැබුවා . කාලයක් මෙයා මෙහෙම රජ කරනකොට කෝට්ටේ රාජධානියට පරංගි බලපෑම් තව තවත් වැඩිවෙලා අන්තිමට දවසක් කෝට්ටේ රාජධානිය ආක්‍රමණය කරන්න ඕන කියලා පරංගින් ප්ලෑන් කරා . මේ කාලයේ පැපිලියාන මහ පිරිවෙනේ තිබිලා තියෙනවා තොටගමුවේ ශ්‍රී රාහුල හාමුදුරුවෝ නිර්මාණය කරපු යන්ත්‍රයක් . මේකෙන් පුළුවන්ලු ටිකක් ඈත කරන කතාබහට සවන් දෙන්න . මේකෙන් දැනගන්නවා හෙට කෝට්ටේ රාජධානියට පෘතුගීසි ආක්‍රමණයක් එනවා කියලා .
එදාම රෑ දළදා මාළිගාවේ දියවඩන නිළමේ විදියට කටයුතු කරපු කීරවැල්ලේ හිරිපිටිය නිළමේ තුමාට නිල් පාට ඇඳුමක් ඇඳගත්ත පරිබ්‍රාජක වෙස් ගත්ත කෙනෙක් හීනෙන් ඇවිත් කියලා තියෙනවා ” කෝට්ටේ කලාලේ කිසිල්ලේ දත මැද ගන්න රාළේ ” කියලා . එතුමාට මේ හීනය ප්‍රශ්නයක් වෙලා තියෙනවා . ඒ නිසාම එතුමා පැපිලියාන පන්සලට ගිහින් නාගසේන හිමියන්ගෙන් අහලා තියෙනවා මොකක්ද මේ හීනයේ තේරුම කියලා . උන්වහන්සේ තමයි හීනය පැහැදිළි කරලා දළදාව ආරක්ෂා කරන්න කියලා කියලා තියෙන්නේ .
මොකද පරංගි දැනගෙන ඉඳලා තියෙනෙවා දළදාව තමයි ලංකාවේ රාජ්‍ය සංකේතය කියලා . ඉතින් හිරිපිටිය නිළමේ තුමා වහාම කෝට්ටේ දළදා මාලිගාවට ඇවිත් දළදා කරඬුව විවෘත කරලා ඇත් දළ කැබැල්ලක් දළදාව වගේ තැම්පත් කරලා ඇත්ත දළදාව අරගෙන තමාගේ සිරියෙ ( පිහි කොපුවේ ) තැම්පත් කරගෙන පහුවදාම කෝට්ටෙන් පිටත්වෙලා දියවන්නාවෙන් එගොඩවෙලා සීතාවක පැත්තට ඇවිත් සීතාවක රජකම් කරපු මායාදුන්නේ රජතුමාට දළදාව භාරදීලා තියෙනවා .
ඒත් මේකාලේ වෙනකොට සීතාවකටත් එක එක රාජ්‍ය කුමන්ත්‍රණ එල්ල වෙලා තිබුණු නිසා මායාදුන්නේ කල්පනා කරා දළදාව සීතාවක තියාගත්තොත් වැඩක් වෙන්නේ නෑ අනිවාර්යෙන්ම අහුවෙනවා . ඒ නිසා වෙනත් තැනක හංගලා තියන්න ඕන කියලා . ඊට පස්සේ කරලා තියෙන්නේ රජතුමාගේ හොඳම හිතවත් ස්වාමීන් වහන්සේ නමක් වෙච්ච ෂඩ්භාෂා පරමේශ්වර මහින්දාලංකාර කියන ස්වාමීන් වහන්සේට දළදාව භාර කරන එක . උන්වහන්සේ වැඩ හිටියේ කුරුවිට දෙල්ගමුව රාජමහා විහාරයේ . ඔන්න ඔතනින් තමයි පිංවතුනි දන්ත දාතූන් වහන්සේ රත්නපුරයට වැඩම කරේ . දෙල්ගමුව විහාරයේ දළදා මන්දිරයක් හදලා තමයි මුලින්ම දළදා වහන්සේ තැම්පත් කරලා තියෙන්නේ .
ඒත් පස්සේ පස්සේ පරංගින් මේ පැත්තටත් කිට්ටු කරන්න ගත්තට පස්සේ මහින්දාලංකාර හාමුදුරුවෝ මැණික් කොපුවක දළදා වහන්සේ බහාලා අන්තිමට විශාල කුරහන් ගලක ඇතුලේ තැම්පත් කරනවා . දළදා වහන්සේ ඒවගේ කොපුවක තැම්පත් කරපු පලවෙනි අවස්ථාව තමයි මේ . ඒ කාලෙ දෙල්ගමුව විහාරයේ විශාල බුදු පිළිමයක් තිබිලා තියෙනවා .
කතාව තියෙන්නේ මේ බුදු පිළමය පිටිපස්සේ කුරහන් ගල තියලා එතන දළදාව තැම්පත් කරා කියලා . මේ කාලෙ පන්සල්වල විශාල කුරහන් ගල් තිබීම එච්චර අරුමයක් වෙලා නැහැ . මොකද කියනව්වනම් ඔය විශාල පිළිම හදන්න තීන්ත වර්ග හදන්න මකුළු මැටි අඹරන්න විශාල කුරහන් ගල් උවමනා වෙලා තියෙන නිසා . ඉතින් ඔන්න ඔහොම තමයි දළදාව දෙල්ගමුව විහාරයේ තැම්පත්වෙලා තිබිලා තියෙන්නේ .
මාරපන ශාස්ත්‍රෝදය පිරිවෙනේ වැඩහිටපු කිරිඇල්ලේ ශ්‍රී ඤානවිමල ස්වාමීන් වහන්සේ සබරගමුවේ පැරණි ලියකියවිලි කියන පොතේ මේ කුරහන් ගලේ දිග ප්‍රමාන සඳහන් කරලා තියෙනවා . ඒ මෙන්න මෙහෙම .
මෙකී ප්‍රතිමාවට පිටිපසින් යට ගල අඩි 8 – 9ක් හා උඩගල අඩි 13 – 3ක් වට ප්‍රමාණය ඇති අඩි 1 – 4 ක් උස යෝධ කුරහන් ගලකි . මෙහි යට ගලේ කුහර දෙකකි . එයින් උද සිදුරේ වට ප්‍රමාණය අඩි 1 – 8 කි . එය අඟල් හතරක් පමණ පහතට කොටා යටම සිදුර ඊටත් මහත් ලෙස සම සතරැස්ව සාරා තිබේ . දළදා කරඬුව තබා ආරක්ෂා කර තිබුණේ මෙම සිදුර තුල විය හැක .
ඔය කාලෙ සීතාවක රාජසිංහ රජතුමා රජ උනාට පස්සේ දළදා වහන්සේ සබරගමුව මහ සමන් දේවාලයට වැඩම කරලා දේව පෙරහැර එක්කම එකතු කරලා දළදා පෙරහැර පවත්වලා තියෙනවා . ඉතින් එදා ඉඳලා අවුරුදු හතලිස් තුනක් දළදා වහන්සේ පෙරහැර මංගල්‍යය වෙනුවෙන් සමන් දේවාලයට වැඩම කරාට පස්සේ මෙන්න මේ මම කියන බුදුමැදුරේ තමයි තැම්පත් කරලා වඩා හිදුවා තියෙන්නේ .
දළදා වහන්සේ ලංකාවේ වෙනත් කිසිම දේවාලයක මෙහෙම තැම්පත් කරලා තිබිලා නැහැ . ඒ නිසා මේක දළදා කතා පුවතේ වාර්තාගත සිද්දියක් . ඒවගේම සබරගමුවේ ඉන්න අපිට ලොකු ගෞරවයක් . එදා ඉඳලා දළදා වහන්සේ වෙනුවෙන් කරන දළදා පෙරහැර අදත් සිදු කරනවා . ඒ චාරිත්‍ර අදත් ඒ වගේම සිද්ද කරනවා .
දේවාලයට ගියාම අපි ඉස්සෙල්ලම වඳින්නේ මේ දළදා මැදුරේ තියෙන බුද්ධ ප්‍රතිමාවට . එතනට ගියාම තියෙන ශාන්ත නිසල බව වචන වලින් කියන්න බැහැ . අත්විඳලාම තමයි දැනගන්න පුළුවන් වෙන්නේ . හැමදාම මේ දළදා මැදුරට බුද්ධ පූජාව පූජා කරලා තමයි දෙවියන්ට මුරුතැන පූජා කරන්නේ . ඒවගේ බැලුවම ලංකාවේ බෞද්ධ සිරිත් විරිත් ක්‍රියාත්මකවෙන දේවාලයක් විදියට සමන් දේවාලය හඳුන්වන්න පුළුවන් .
මුලින්ම තියෙන්නේ දේවාලයේ පෙරහැර තියෙන වෙලාවට දළදා පෙරහරට සධාතුක කරඬුව මේ දළදා ගෙයි ඉඳලා වැඩම කරවන සිරිත් විරිත් තියෙන වීඩියෝ එකක් .
මේවගේම තමයි එදා දළදා වහන්සේත් වැඩම කරවලා තියෙන්නේ . ගහන බෙරපදවල උනත් පොඩ්ඩක් දළදා තේවාවේ ගතිය තියෙනවා .
ඔබ සැමට සමන් දෙවිඳුගේ පිහිට ලැබේවා !
තවත් ලිපි සඳහා : හස්ථිනාපුර
By Darshana Dharmawardhana
ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්ව විද්‍යාලයේ ජෛවීය විද්‍යා උපාධිධාරීවරයෙක් වන දර්ශන ප්‍රභාත් ධර්මවර්ධන මහතා ජ්‍යෝතිෂ්‍යවේදියෙකු, ලේඛකයෙකු සහ පර්යේෂකයෙකු ලෙස කටයුතු කරනු ලබයි. අප රටේ අලි ඇත් පරපුර පිළිබඳව සහ විවිධ පළාත්වල ඇති ආගමික, සාමාජීය, සංස්කෘතික කරුණු පිළිබඳව තොරතුරු ඔහු eLearning.lk බ්ලොග් අඩවිය ඔස්සේ ගෙන එයි.
